جایگاه ترکیه در حوزه تحصیلی
ترکیه به یکی از مقاصد محبوب برای تحصیل دانشجویان بین‌المللی تبدیل شده است. در حال حاضر، از میان ۷ میلیون دانشجو در ترکیه، بیش از ۳۴۰ هزار نفر آن‌ها دانشجویان خارجی هستند. این کشور در رتبه ۱۰ جهان در جذب دانشجویان بین‌المللی قرار دارد و پیش‌بینی می‌شود که این تعداد در سال‌های آینده به ۵۰۰ هزار نفر برسد. ترکیه با پیروی از سیستم آموزشی اروپا و معاهده بولونیا، مدارک تحصیلی خود را در بسیاری از کشورهای جهان معتبر ساخته است. در یک بررسی، تعداد دانشجویان دانشگاه‌های ترکیه از جمعیت برخی کشورهای اروپایی مانند بلغارستان، دانمارک و فنلاند بیشتر است. کشورهای با بیشترین تعداد دانشجویان بین‌المللی در ترکیه به ترتیب شامل سوریه، آذربایجان، ترکمنستان، ایران، عراق، قزاقستان، مصر، افغانستان، سومالی و یمن هستند.
من به مدت سه سال است که در ترکیه در مقطع دکترا در رشته ارتباطات تحصیل می‌کنم. در این نوشته قصد دارم با استفاده از تجربه شخصی و مشاهدات خود، فرصت‌ها و چالش‌های تحصیل دانشجویان افغانستانی در ترکیه را بررسی کنم. این مطالعه با توجه به پیشینه روابط فرهنگی و تاریخی میان دو کشور صورت خواهد گرفت.
روابط تاریخی و فرهنگی افغانستان و ترکیه
ارتباطات تاریخی و فرهنگی افغانستان و ترکیه به ۸۰۰ سال پیش بازمی‌گردد، زمانی که مولانا جلال‌الدین بلخی، بزرگ‌ترین شاعر و شخصیت فرهنگی افغانستان، پیوندهایی میان دو ملت برقرار کرد. این ارتباطات از آن دوران به‌صورت غیررسمی آغاز شد و در سال ۱۹۲۱ میلادی، با امضای نخستین قرارداد فرهنگی میان افغانستان و ترکیه به‌طور رسمی تحکیم یافت. در سال ۱۹۲۳، ده دانشجوی افغان به ترکیه برای ادامه تحصیل اعزام شدند. این روابط به ویژه تحت تاثیر روابط سیاسی و تمایل امان‌الله خان، شاه تجددگرای افغانستان، برای پیروی از اصلاحات و سکولاریسم جمهوری ترکیه بوده است.
هم‌اکنون، دولت ترکیه همچنان در راستای تقویت روابط فرهنگی با افغانستان اقداماتی چون اعطای بورسیه‌های تحصیلی به دانشجویان افغان و حمایت از پروژه‌های آموزشی مشترک انجام می‌دهد. از میان ۵۰۰۰ بورسیه تحصیلی که سالانه برای بیش از ۱۸۱ کشور اعطا می‌شود، بیش از ۳۰۰ بورسیه در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری به دانشجویان افغانستانی اختصاص دارد.
فرصت‌های تحصیل در ترکیه برای دانشجویان افغانستانی
ترکیه با ارائه شرایط تحصیلی عالی، یکی از مقاصد محبوب برای دانشجویان بین‌المللی است. کیفیت بالا و تنوع رشته‌ها، از جمله رشته‌های پزشکی، مهندسی، هنر و فناوری‌های نوین، آن را به مقصدی جذاب تبدیل کرده است. برخلاف برخی کشورهای دیگر که محدودیت‌هایی برای ورود به رشته‌های خاص مانند پزشکی دارند، ترکیه این محدودیت‌ها را ندارد و به دانشجویان این امکان را می‌دهد که در رشته‌های مختلف به تحصیل بپردازند.
دانشجویان می‌توانند در بیش از ۱۰۰ دانشگاه ترکیه تحصیل کنند که بسیاری از آن‌ها در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی موفقیت‌های زیادی کسب کرده‌اند. همچنین، دولت ترکیه بورسیه‌های تحصیلی متنوعی را برای دانشجویان خارجی فراهم می‌آورد، که می‌تواند هزینه‌های تحصیل را کاهش دهد. آموزش زبان ترکی به مدت یک سال به صورت رایگان ارائه می‌شود و دانشجویان در مقاطع ارشد و دکتری می‌توانند از خوابگاه‌های رایگان استفاده کنند. علاوه بر این، بسیاری از دانشجویان می‌توانند در کنفرانس‌های ملی و بین‌المللی شرکت کنند و از فرصت‌های شغلی در بازار کار ترکیه بهره‌مند شوند.
بورسیه اراسموس یکی دیگر از فرصت‌های جالب برای دانشجویان است که به آن‌ها این امکان را می‌دهد که برای مدت‌زمانی به یکی از دانشگاه‌های کشورهای اروپایی به‌عنوان دانشجوی مهمان بروند.
چالش‌های تحصیل در ترکیه
با تمام مزایای تحصیل در ترکیه، برخی چالش‌ها نیز وجود دارد که دانشجویان افغانستانی باید با آن‌ها روبرو شوند. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، مسئله صدور ویزا است. حتی اگر دانشجویان پذیرش دانشگاه را داشته باشند، سفارت ترکیه در کابل گاهی ویزا صادر نمی‌کند. این مشکل به‌ویژه برای دانشجویان دختر بعد از سقوط نظام جمهوری اسلامی افغانستان بحرانی‌تر شده است. طالبان با تحصیل دختران در داخل و خارج از افغانستان مخالف است و همین امر باعث عدم صدور ویزا برای دختران افغان می‌شود.
چالش دیگر مربوط به اجاره خانه است. بسیاری از دانشجویان مقطع دکترا و کارشناسی ارشد پس از گذراندن دوره آموزش زبان ترکی، به دلیل سن بالاتر یا شرایط خاص خود مجبور به اجاره خانه می‌شوند. کرایه خانه در برخی مناطق گران است و برای دانشجویان پرداخت آن دشوار است.
همچنین، یکی دیگر از مشکلات دانشجویان افغان در ترکیه، عدم صدور ویزا برای خانواده‌های آن‌ها است. این مشکل مخصوصاً برای دانشجویان دکتری و کارشناسی ارشد که مدت زمان تحصیل آن‌ها طولانی است، به شدت محسوس است. این در حالی است که برای دانشجویان دکتری و ارشد سایر کشورها این مشکل وجود ندارد و آن‌ها می‌توانند خانواده‌های خود را به ترکیه بیاورند.
یادگیری زبان ترکی نیز یکی دیگر از چالش‌هاست. اکثر رشته‌ها به زبان ترکی تدریس می‌شوند و تسلط به این زبان برای دانشجویان ضروری است. آموزش زبان ترکی به مدت یک سال رایگان است، اما این دوره برای بسیاری از دانشجویان طولانی و خسته‌کننده است. علاوه بر این، زبان ترکی به جز در کشورهای ترک‌زبان در دیگر کشورها کاربرد ندارد، که برای برخی دانشجویان نارضایتی ایجاد می‌کند.
