کابل؛ بی‌آبی، بی‌پولی و بیماری

فریبا؛ ماستر مطالعات زنان

کمبود آِب در شهر کابل یکی از بزرگ‌ترین مشکلات مردم پایتخت است که در میان خبرهای سیاسی گم شده است. طبق گزارش‌ها، خشک‌سالی‌های متوالی، استفاده بی رویه از منابع آب زیرزمینی و رشد سریع شهرنشینی باعث شده است که خیلی از چاه‌های کم‌عمق در کابل خشک شوند. البته میزان مشکل در غرب پایتخت، خصوصا برچی حادتر از سایر مناطق است.

کمبود آب، تاثیرات و تبعات بسیار مخرب در زندگی باشندگان محل دارد. در این میان، شاید بیش‌ترین میزان آسیب‌ها ناشی از نبود و یا کمبود آب متوجه زنان کابلی شود؛ طوریکه بر زندگی روزمره و سلامت آنان تاثیر گذاشته است.

سازمان ملل و نهادهای دیگر هشدار داده اند که اگر اقدامات فوری برای مدیریت منابع آب انجام نشود، منابع آب زیرزمینی کابل ممکن است تا سال 2030 به پایان برسد.

مشکل کم آبی در ولایت کابل، به ویژه برای زنان، چالش‌های جدی ایجاد کرده است. این چالش‌ها به طور مستقیم بر زندگی روزمره، سلامت و فرصت‌های آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

فشار بر شانه‌های زنان

در بخش‌هایی از کابل اغلب زنان مسئولیت تأمین آب خانواده را بر عهده دارند. آنها باید از چاه آب بکشند و یا این‌که ساعت‌ها در صف بمانند و به‌نوبت بشکه‌های آب را پرکنند و از فاصله‌ای نسبتا دورتر به‌خانه انتقال دهند. ضیاگل، زنی در غرب کابل است که شوهر ندارد و در کنار اینکه مسئولیت خوراک و پوشاک بچه‌هایش را به‌عهده دارد، باید آب صحی را نیز تهیه کند.

در حویلی که زندگی می‌کند، چاه عمیق وجود ندارد. او و تعداد از همسایه‌های نادارش، مجبور هستند که از چاه عمیق که در که 500 متری خانه‌اش حفر شده است، آب بیاورد. او می‌گوید:« خیلی وقت‌ها مجبور می‌شوم که از خانه‌ی همسایه آب بیاورم. صبح وقت بلند می‌شوم، بشکه‌ها را می‌برم و پر آب کرده می‌آیم». اما  ضیاگل همیشه آب‌ بر شانه‌هایش در میان بشکه‌های بزرگ حمل می‌کند.

شکیلا باشنده‌ی دیگر کابل، بیش‌تر از مسجد محله‌اش آب می‌برد: «من بیشتر وقت ها توسط بشکه، آب از مسجد آخر کوچه ما تا خانه می‌آورم. وزن این بشکه ها سنگین است و کمر درد شده ام. چون سنم زیاد است؛ بیشتر اوقات کراچی را می دهم همراه بشکه‌ها که دخترم آب بیاورد. این بار سنگین تر از توان دخترم هست که آنرا حمل کند ولی چاره ای نداریم. گاهی هم مسجد آخر کوچه ما بسته است و یک وقتی هم بود که هیچ آب نداشت، ما مدتی زیادی بدون آب بودیم. به اندازه یک بشکه آب از این و آن به زحمت فراوان بدست می آوردیم تا لااقل آب آشامیدنی مان برای یک یا دو روز تامین شده باشد».

فیروزه دختر کوچک این خانم می گوید: ” وقتی مکتب می رفتم قبل از ظهر که مکتب بودم ولی بعد از چاشت اکثر اوقات برای جمع آوری آب صرف می شود. برادرم که کوچک است نمی تواند کمک کند، پدرم هم دستفروش و معمولا خانه نیست. این بار برایم سنگین است، بعلت بی آبی ما حتی به مساله بهداشت اولیه خود رسیده نمی توانیم و در هوای سرد روزگارمان تلخ تر از بهار است».

آبِ فروشی، بی‌پولی و بیماری:

اما خانواده‌هایی که وضع مالی بهتری دارند، آب آشامیدنی را از شرکت‌های خصوصی با پرداخت هزینه‌ی قابل توجه تهیه می‌کنند. فروش آب از سوی شرکت‌ها و فروشگاه‌ها، معمولا به‌دوگونه صورت می‌گیرد؛ یکی اینکه خانواده‌ها شخصا به فروشگاه‌ها می‌روند و آب آشامیدنی را می‌خرند و دوم، شرکت‌های خصوصی روزانه آب مورد نیاز ساکنان محل را مطابق به ضرورت و پرداخت هزینه، توزیع می‌کند.

در این میان، خانواده‌های کم‌درآمد و یا بی‌درآمد، از خرید آب محروم هستند و مجبور اند از آب‌هایی آلوده استفاده کنند. معمولا آن‌عده‌ خانواده‌هایی که به‌عهده‌ی زنان استند، با این مشکلات بیش‌تر مواجه هستند. دلایل آن را مصاحبه‌شوندگان، نبود زمینه‌ی کار برای زنان و در نهایت نبود درآمد در خانواده‌ها عنوان می‌کنند.

مژده نام مستعار باشنده‌ی شهر کابل، مدت یک هفته است که از شفاخانه مرخص شده است. او چند شبانه‌روز در درمانگاهی در کابل، بستری بوده است. برادر کوچکش می‌گوید که داکتر عامل اصلی بیماری او، میکروبی شدن وجودش به‌دلیل مصرف آب آلوده می‌داند.

شهر بی‌آب و نبود فرهنگ مصرف آب

آنچه که کابل را با کمبود آب مواجه کرده است؛ رشد جمعیت، تغییرات آب و هوا، مدیریت نادرست منابع آب و مصرف بی‌رویه‌ی شهروندان از آب‌های زیرزمینی است. در کنار همه‌ی فاکتورها، عدم آگاهی عمومی و همچنین برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی یکی از دلایل به‌شمار می‌رود.

به‌نظر می‌رسد که هنوز «فرهنگ صرفه‌جویی در مصرف آب» در میان برخی مردم کابل نهادینه نشده است و اینکه شماری از مردم که از روستاها طی سال‌های اخیر به کابل آمده اند، به این مساله توجه چندانی ندارند.

یکی از مثال‌ها در این زمینه، حفر چاه‌های عمیق بدون برنامه‌ریزی و یا نظارت درست از سوی مردم است. موضوع دیگر، برداشت مستقیم مردم از منابع آب و نبود زیرساخت‌های مناسب برای توزیع آب در میان مردم است. فراموش نکنیم که برخی شهروندان نیز به آب اهمیت چندان قایل نیستند و به دلیل کمبود آگاهی، از آب برای مصارف غیر ضروری استفاده می‌کنند.